Hıdırellez nedir, neden kutlanır? Gelenekleri nelerdir?

Farklı inanış ve geleneklerle kutlanan Hıdırllez, Türklerin hakim olduğu coğrafyalarda kutlanır. Türk ve Orta Asya kültüründe oldukça önemli bir yere sahip olan Hıdrıllez'in kökeni İslamiyet öncesine kadar uzanır. İşte Hızır ve İlyas efsanesi olarak da bilinen Hıdırıllez'in hikayesi...

Türk ve Orta Asya kültüründe köklü bir geçmişe sahip olan Hıdırellez, bu sene 5 ve 6 Mayıs günlerinde kutlanıyor. Baharın gelişiyle birlikte kutlanan Hıdırellez'in hikayesi, İslamiyet öncesi döneme kadar uzanmaktadır. Adını Hz. Hızır ve Hz. İlyas'ın birleşiminden alan Hıdırellez, yeni bir dönemin başlangıcını ve baharın gelişini kutlar. İşte Hıdırellez'in kökeni, hikayesi ve önemi hakkında detaylar...

Baht açma törenleri

Habertürk'ün haberine göre, hıdrellezde baht açma törenleri oldukça yaygın olarak uygulanır. Talih ve kısmet açtırmak isteyen genç kız ve kadınlardan yüzük, küpe gibi eşyalarını çömleğe atmaları istenir ve çömleğin üzerine su eklenerek ağzı kapatılır. Kapalı çömlek bir gece boyunca bir gül ağacının dibinde bekletilir. Ertesi günü bir araya toplanan kadınlar, çömleği ortaya koyarak maniler eşliğinde eşyaları çıkarmaya başlarlar. Bu törene İstanbul ve çevresinde "baht açma", Denizli ve çevresinde "bahtiyar", Yörük ve Türkmenlerde "mantıfar", Balıkesir ve çevresinde "dağara yüzük atma", Edirne ve çevresinde "niyet çıkarma", Erzurum'da "mani çekme" adı verilir.

HIDIRELLEZ'İN HİKAYESİ

Hıdırellez, Türk ve Orta Asya kültüründe köklü bir geçmişe sahip önemli bir bayram ve kutlama günüdür. Baharın gelişiyle birlikte kutlanan bu bayramın kökeni, İslamiyet öncesi döneme kadar uzanmaktadır. Adını Hz. Hızır ve Hz. İlyas'ın isimlerinin birleşmesinden alan Hıdırellez, insanların dileklerinin kabul olacağına inanılan ritüelleriyle bilinir. Bu kutlama günü, farklı hikayelere ve anlamlara sahip olsa da, baharın gelişi ve yeni bir dönemin başlangıcını kutlamak için insanlar tarafından önemli bir fırsat olarak görülür.

HIDIRLLEZ NEDİR?

Hıdırellez ya da Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar'da kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, dünyada darda kalanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile denizlerin hâkimi olduğuna inanılan İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olarak düşünülür ve kutlanır.

HIDIRELLEZ NE ZAMAN KUTLANIR?

Gregoryen takvimine (miladi takvim) göre 6 Mayıs, eskiden kullanılan Rumi takvim olarak da bilinen Jülyen takvimine göre 23 Nisan Hıdırellez günüdür. 6 Mayıs'tan başlayıp 7 Kasım'a kadar olan süre Hızır Günleri adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım'dan 5 Mayıs'a kadar olan süre ise Kasım Günleri adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır. Bu yüzden 5 Mayıs günü gecesi kış mevsiminin bitip sıcak yaz günlerinin başladığı anlamına gelmektedir.[2] Türkiye'de Hıdrellez Bayramı 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece kutlanır. Bugün Hıristiyanlarca da baharın ve doğanın uyanmasının ilk günü olarak kabul edilir; bu günü Rum Ortodokslar Aya Yorgi, Katolikler "Aziz George" günü olarak kutlamaktadırlar.

Hızır'ın abıhayatı (bengi su) içerek ölümsüzlüğe ulaşmış; özellikle de baharda insanlar arasında dolanarak bolluk ve sağlık dağıtan ve darda kalıp başı sıkışanlara yardım eden bir ermiş (veli) veya peygamber olduğuna inanılır.[5] Hüviyeti tam olarak bilinmese de halk arasında ve İslam mitolojisinde bir Hızır geleneği vardır. Hızır'ın bir isim değil, bir lakap olduğu genel olarak kabul gören bir düşüncedir. Ancak çeşitli kaynaklarda adı ve soyu hakkında muhtelif fikirler öne sürülmüştür. Bazıları Hızır ile İlyas peygamberin aynı kişi olduklarını öne sürmüştür. Halkın Hızır hakkında kanaat ve inanışı onun ölümsüz olduğu ve baharda tabiatın uyanmasını sağladığı yönündedir. Anadolu'dan başka Kafkasya, Trakya, Kırım, Azerbaycan ve Suriye'nin birçok yerinde makamları vardır; bu da onun İslam âleminin hemen hemen her yerinde varlığına inanılan ancak belirli bir hüviyete bürünmemiş bir sembolden ibaret olduğuna delalet eder. Hızır tabii bir durumu, baharla vücut bulan yaşamın tazelenmesini simgeler.